Leukopenia – to obniżona całkowita leukocytów (WBC, white blood cells), inaczej zwanych krwinkami białymi, poniżej dolnej granicy normy (zwykle poniżej 3,5 – 4 G/l, zależnie od norm danego laboratorium). Przyczyna leukopenii mogą być zarówno choroby hematologiczne m.in. białaczki, zespoły mielodysplastyczne, czy pewne typy chłoniaków, ale również choroby niehematologiczne, do których zalicza się choroby autoimmunologiczne, niedobory żywieniowe, przewlekłe zakażenia lub stosowane powszechnie leki. Nie zawsze związana jest ona ze stanem chorobowym, jednak stwierdzić to można dopiero po wykluczeniu wielu stanów prowadzących do jej powstania. Leukopenia może, ale nie musi, prowadzić do zwiększonego ryzyka infekcji.

Leukocytoza – to zwiększona liczba krwinek białych powyżej poziomu WBC >10 G/l. Najczęściej występuje w przebiegu zakażeń bakteryjnych lub innych infekcji, jednak nagle narastający poziom leukocytów czy ich utrzymujący się podwyższony poziom na przestrzeni czasu wymaga pogłębionej diagnostyki hematologicznej. Leukocytoza występuje w przebiegu m.in. białaczek, chłoniaków czy nowotworów mieloproliferacyjnych

Anemia (inaczej niedokrwistość) – to sytuacja, w której obserwujemy obniżony poziom wartości hemoglobiny (Hb, hemoglobin) i całkowitej liczby krwinek czerwonych (RBC, red blood cells). Normy poziomu Hb różnią się – u kobiet niedokrwistość rozpoznaje się, gdy stężenie Hb<12 g/dl (7,4 mmol/l), a u mężczyzn <13 g/dl (7,7 mmol/l); należy pamiętać, że należy uwzględnić normę dla laboratorium, w którym wykonano badanie. Początkowo objawy są dość niespecyficzne m.in. osłabienie, kołatanie serca, trudności z koncentracją, zawroty głowy, bladość skóry, senność, pękanie kącików ust, zwiększona łamliwość paznokci czy wypadanie włosów. Do powstania niedokrwistości prowadzić może wiele chorób uwarunkowanych genetycznie (tzw. wrodzonych) jak i nabytych. Do przyczyn nabytych zaliczyć należy niedobory żelaza, witaminy B12, choroby autoimmunologiczne np. celiakię, choroby przewlekłe (tj. choroby nerek, choroby zapalne), nowotwory lite oraz choroby hematologiczne. Wśród niedokrwistości wyróżnić można:

1. Niedokrwistość z niedoboru żelazajest to najczęściej występująca niedokrwistość, szczególnie częściej diagnozowana u kobiet. Do częstych przyczyn zalicza się m.in. nasilone krwawienia miesięczne, choroby przewodu pokarmowego prowadzące do krwawienia z przewodu pokarmowego lub zaburzonego wchłaniania żelaza czy źle zbilansowana dieta. Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje u kobiet w ciąży.
2. Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 – jej najczęstszą przyczyną jest choroba autoimmunologiczna prowadząca do powstania przeciwciał prowadzących do zaburzeń wchłaniania witaminy B12. Taki sta określa się chorobą Addisona-Biermera. Oprócz typowych objawów niedokrwistości, w przypadku niedoboru witaminy B12 obserwować można objawy neurologiczne tj. drętwienie czy kłucie opuszek palców, drętwienie i osłabienie kończyn, zaburzania chodu.
3. Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego– związany jest z niedoborem kwasu foliowego najczęściej w przebiegu błędów dietetycznych (spożywanie małej ilości warzyw czy zbyt dużej ilości alkoholu), ale może też towarzyszyć innym chorobom przewodu pokarmowego, czy wskutek stosowania leków. Objawy tej niedokrwistości są podobne do niedokrwistości związanej z niedoborem witaminy B12, ale nie stwierdza się objawów neurologicznych. Niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży powodować może zaburzenia rozwoju układu nerwowego u płodu.
4. Niedokrwistości hemolityczne– mogą być chorobami zarówno wrodzonymi oraz nabytymi. Jest to bardzo zróżnicowana grupa chorób, która prowadzi do nadmiernego niszczenia krwinek czerwonych w organizmie wskutek różnych patologicznych mechanizmów. Dodatkowymi objawami jakie można zaobserwować w tej grupie niedokrwistości jest zażółcenie powłok ciała (żółtaczka), powiększenie wątroby (hepatomegalia), śledziony (splenomegalia) oraz w niektórych typach niedokrwistości obserwuje się zwiększoną częstość występowania kamicy woreczka żółciowego.

Nadkrwistość (inaczej czerwienica albo poliglobulia) – definiujemy jako stan, gdy w morfologii krwi stwierdza się podwyższony poziom hemoglobiny (Hb >16,5 g/dl u kobiet, Hb >18,5 g/dl u mężczyzn). Nadkrwistość może występować w przebiegu choroby nowotworowej szpiku (głównie czerwienicy prawdziwej), ale również może być wynikiem innych chorób (mowa wówczas o nadkrwistości wtórnej) tj. chorób płuc czy serca, czy nałogowego palenia tytoniu, spożywania leków. Nadkrwistość, podobnie jak nadpłytkowość związana jest ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych. Objawami nadkrwistości może być swędzenie skóry po gorącej kąpieli, sino-czerwone zabarwienia twarzy, a w zaawansowanej postaci osłabienie, słaba tolerancja wysiłku. Jednym z objawów może być również podwyższone ciśnienie krwi tętniczej.

Małopłytkowość – to zmniejszenie liczby płytek krwi poniżej wartości prawidłowych (PLT <150 G/l). Do stanu tego mogą prowadzić zaburzenia produkcji płytek krwi (tzw. małopłytkowości centralne w przebiegu zespołów mielodysplastycznych, chłoniaków, białaczek czy włóknienia szpiku kostnego) oraz ich nadmiernego niszczenia (tzw. małopłytkowości obwodowe w przebiegu chorób autoimmunologicznych, zakażeń czy stosowania leków). Płytki krwi odpowiedzialne są za proces krzepnięcia stąd ich niedobór prowadzić może do przedłużonych krwawień, tendencji do siniaczenia się czy pojawiania się wybroczyn na skórze czy błonach śluzowych.

Nadpłytkowość – to zwiększona powyżej górnej granicy normy liczba płytek krwi (PLT >450 G/l) prowadząca do zwiększonego ryzyka wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych takich jak zatorowość płucna czy zatorowość żył głębokich. Przyczyny nadpłytkowości są bardzo zróżnicowane i związane mogą być z niedoborem żelaza, występowaniem chorób hematologicznych (nowotwory mieloproliferacyjne), stanami zapalnymi oraz infekcjami.